Deprem her zaman bizim en büyük sınavımız oldu. Ama maalesef ne yaz okulu ne bütünleme ne tek ders sınavı… Nafile bu sınavı veremedik bir türlü. İşin kötü tarafı bu okuldan atılmak da yok! Geçen yıl, yaşadığımız Kahramanmaraş ve Hatay depremlerindeki can kayıplarımızı rakamların soğuk ifadesine bırakmayacağız. Çünkü her bir can bir dünyaydı, biz nicelerini yitirdik.
-Dr. Behlül Ersoy
Tarih 06.02.2023, saat 04:17… Bıçak kadar keskin, soğuk fakat dokunanı yakan, hiç uyanmak istemediğimiz bir sabaha gözümüzü açtık. Çalan acı telefonlarla yataklarımızdan fırlayıp televizyonlarımızın başına toplandık. İlk düşen görüntüler, ışıksız sessiz bir toz bulutundan ibaretti. Az önce Büyük Patlama (Bing Bang) olmuş da varlık ile yokluğun arafında kalmışız gibi bir şey… Günün ilk ışıkları düşmeye başladığında kaybolan karanlıkla ruhumuz da çekip gitti bedenlerimizden. Bu defa yerin üstünden değil de yerin altından gelen bir tufanı gördük. O kadim topraklar, beşeriyetin ilk ayak izlerine rastladığımız coğrafya… Bereketli Hilal! Bu alemleri yok eden, ilk ayak izlerimizi bile silen bir tufan değil de neydi bu? Cevap basit, bunun adı depremdi. Tıpkı söylendiği gibi ağzımızın içinden dışına doğru bir patlama… Eskiler daha çok zelzele derler. O da söylendiği gibidir, ağzınızın içinde titrer gider bu kelime.
Deprem her zaman bizim en büyük sınavımız oldu. Ama maalesef ne yaz okulu ne bütünleme ne tek ders sınavı… Nafile bu sınavı veremedik bir türlü. İşin kötü tarafı bu okuldan atılmak da yok! Geçen yıl, yaşadığımız Kahramanmaraş ve Hatay depremlerindeki can kayıplarımızı rakamların soğuk ifadesine bırakmayacağız. Çünkü her bir can bir dünyaydı, biz nicelerini yitirdik. Tek bir canın yanında bir kıymeti olmasa da maddi kaybımız da çok büyüktü. Net bir rakam ortaya koymak zor; fakat 2023 yılı milli gelirimizin %9’una ulaşabilecek bu ekonomik yükün, yaklaşık 1.995 milyar TL’ye isabet edeceği tahmin edilmekte1. Bu rakamın tamamen ortadan kaldırılması en gelişmiş ülkeler için bile hayal. Fakat ortaya çıkan bu sosyoekonomik yıkımın şiddetini azaltmak, sigorta marifetiyle mümkün olabilirdi. Olamadı…
Gördük ki aşılması gereken en önemli engel, düşük sigortalılık oranları. Özellikle sorunumuz, ZorunluDeprem Sigortası (ZDS) oranlarının düşük olmasının yanında depremin hemen ertesinde yükselmesi ve birkaç ay içinde eski düzeylerine geri dönmesi. Bu davranış sadece bizim toplumumuza mı özgü? Sanmam! Sigorta satın alma davranışlarını araştıran geniş bir akademik literatür var. Bunların içinde doğal afet sigortalarına odaklanan kısıtlı sayıda çalışma bulunmakta. Örneğin Lin’in (2019), Kaliforniya’daki ev sahipleri üzerine yaptığı araştırmaya göre, deprem deneyimi yaşayanların deprem sonrası sigorta talebi artmakta fakat kısa bir süre sonra önceki seviyelere geri gelmekte.2 Deprem deneyimi aynı zamanda mevcut sigortalıların teminatlarını artırmalarını da sağlamakta.3 Fakat bunlar kalıcı değil. Lastik gibi çekildikçe uzamakta, bıraktığınızda ise eski haline dönmekte. Yapmamız gereken lastiği sürekli gergin tutmak. Örneğin, Gallagher’in (2014) ABD’de yaptığı araştırmaya göre, afet deneyimi yaşamayanların bile medya aracılığıyla sigortalılık oranlarının artırmak mümkün.4 Özetle, riski gündemde tutmak sigortalılık oranlarının gerilemesini engellemekte.
Görüldüğü gibi unutkanlık sadece bizim sorunumuz değil. Doğal afetlere ilişkin haberlerin tüm iletişim kanallarıyla ve sürekli gündemde tutulması önemli. Bunun için sigortacılar ve kamu otoritesinin çok uzun süreli bir kampanyayı yönetmesi gerekmekte.
Son olarak unutmadık, unutmayacağız! Kahramanmaraş ve Hatay depremlerinde kaybettiklerimize Allah’tan rahmet, yakınlarına sabırlar diliyoruz.
Kaynaklar
- SBB, TC. Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2023). 2023 Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/03/2023-Kahramanmaras-ve-Hatay-Depremleri-Raporu.pdf
- Lin, X. (2020). Feeling is believing? Evidence from earthquake shaking experience and insurance demand. Journal of Risk and Insurance, 87(2), 351-380.
- Mumo, R., & Watt, R. (2019). Residential insurance market responses after earthquake: A survey of Christchurch dwellers. International Journal of Disaster Risk Reduction, 40, 101166.
- Gallagher, J. (2014). Learning about an infrequent event: Evidence from flood insurance take-up in the United States. American Economic Journal: Applied Economics, 206-233.
