Katılım sigortası uygulama seçenekleri arasında en uygun yapının kooperatif olduğu görüşü genel olarak kabul görüyor. Kooperatif sigortacılığındaki problemleri ortadan kaldıracak mevzuat ve idari altyapıyı kurmak hem kooperatif sigortacılığının hem de katılım sigortacılığının gelişimi için fırsat yaratacaktır.
-Orhun Emre Çelik
Geçtiğimiz aylarda Sigortacılık Kanununun 20. maddesi çerçevesinde iki sigorta şirketine müdahale edilerek portföyleri Güvence Hesabı’na devredildi. Böylece sektörde kooperatif şeklinde faaliyet gösteren tek bir şirket kalmış oldu.
Kooperatif sigortacılığının dünyada çok başarılı uygulamaları bulunuyor. Türkiye’de de bir dönem çok önemsendi ve teşvik edildi ancak sağlıklı bir şekilde işleyebilecek kurguyu oluşturmak pek de mümkün olmadı. Bunda bir taraftan Kooperatifler Kanunu gereğince sermaye yeterliliğine yönelik uygulamalardaki kısıtlamalar, diğer taraftan sigortalıların aslında kooperatif üyesi olduğunu bilmeden aldıkları poliçeler yoluyla bir bakıma mevzuatın gri alanlarının yoğunluğu etkili oldu.
Tüm bu süreç sonunda 2010’larla başlayan rüzgar bir kısım kooperatifin anonim şirkete dönüşmesi ve geriye tek bir kooperatif kalması ile sonuçlandı. Şahsi görüşüm, kooperatif sigortacılığının daha katı uygulamalarla gerçek risk grupları için kurulacak kooperatifler şeklinde uygulanmasının çok yararlı olacağı yönünde. Riskli Sigortalılar Havuzu yerine kurulacak bir Riskli Sigortalılar Kooperatifi birçok sorunun çözümü olabilir.
Katılım sigortacılığı ise çok daha farklı bir rota izledi, izlemeye de devam ediyor. 2009 yılında ilk (o zaman mevzuat uygun olmadığı için adında bu terim geçmese de) katılım sigorta şirketinin kurulması ile başlayan süreç bugün dördü hayat dışı, yedi şirketin faaliyetlerine devam ettiği ve 2023 yılı Kasım ayı itibarıyla 11 aylık prim üretiminin hayat dışı branşlarda 19,5 milyar TL, hayat sigortacılığında 1,2 milyar TL’ye ulaştığı ciddi bir büyüklükle devam ediyor.
| Hayat Dışı | Hayat | |||
| Prim Üretimi | 2022-11 | 2023-11 | 2022-11 | 2023-11 |
| Toplam | 168.619.164.773 | 365.538.730.438 | 26.859.092.082 | 50.262.300.560 |
| Katılım Sigortacılığı | 9.265.402.663 | 19.507.661.672 | 647.916.577 | 1.227.198.094 |
| Pay | 5,49% | 5,34% | 2,41% | 2,44% |
Tablo 1. Katılım Sigortacılığının prim üretimindeki payı (Kaynak: TSB)
Katılım bankaları sigorta şirketlerinden biraz daha eski bir geçmişe sahip. Buna rağmen bankaların aktif büyüklüğünde ulaştıkları %8,64 oranı (kaynak: TKBB) ile kıyaslandığında katılım sigortacılığının görece iyi bir noktada olsa da henüz alınacak yol olduğunu söylemek mümkün.
Birçok farklılığı olmakla birlikte katılım sigorta şirketlerini geleneksel sigorta şirketlerinden ayıran en önemli husus geleneksel sigortacılıkta riskin sigorta şirketi (ve dolayısı ile sermayedarı) tarafından üstlenilmesi, katılım sigortacılığında ise sigortalılar arasında yardımlaşma bakış açısı ile riskin paylaşılması. Tabii ki bu paylaşımın özünde sigortacılık esasları ile ele alınması, buna bağlı olarak da risk ve bakiyenin paylaşılmasında hakkaniyetli bir yöntem izlenmesi önem arz ediyor. Bunun için kabul görmüş çeşitli modeller (vekalet, mudaraba, hibrit gibi) bulunuyor. Bu modellerin özünde riski sigortalıların paylaşması ancak idari yönetimin profesyonel bir kurum tarafından gerçekleştirilmesi yatıyor. Gerek Türkiye’de kurulu mevcut şirketler gerekse uluslararası uygulamalarda karşımıza çıkanlar bu modellerin uygulanmasındaki çeşitli seçenekler, olumlu ya da olumsuz yönleri görmek için olanak tanıyor. Türkiye uygulamasında pratik anlamda en sıkıntılı gördüğüm konulardan biri bakiye iadesi. Bakiye iadesinin ne kadar olması gerektiği, paylaşım kuralları gibi konular aktüeryal modellemeye çok uygun başlıklar.
Katılım sigortası uygulama seçenekleri arasında işin ruhuna en uygun yapının kooperatif olduğu genel olarak kabul gören bir görüş. Kooperatif sigortacılığında yaşanan problemleri ortadan kaldıracak mevzuat ve idari altyapıyı kurmak hem kooperatif sigortacılığındaki gelişim olanaklarına hem de katılım sigortacılığının daha da gelişmesi için fırsat yaratacaktır.
