Türkiye’de 1929 yılında başlatılan, dünyada tüm sigorta branşlarında zorunlu ilk reasürans devri olan tekel uygulaması 2001 yılının 31 Aralık gününde son buldu. 72 yılda 10 kez uzatılan sistem Milli Reasürans’ın da “Artık gerek yok” görüşüyle tarih oldu.
Türk sigortacılık tarihinin önemli duraklarından biri 1927 yılında Milli Reasürans’ın kurulması ve iki yıl sonra reasürans tekelinin hayata geçirilmesi olarak gösterilebilir. 1929 yılında, reasürans primlerinin yurt dışı şirketlere devredilmesini önlemek amacıyla milli iktisat siyaseti çerçevesinde 1160 sayılı yasayla reasürans tekeli başlatıldı ve Türkiye’de faaliyet gösteren sigorta şirketlerinin yazdıkları primlerin bir kısmını Millî Reasürans’a devretmeleri zorunlu kılındı. Uygulama haksız rekabet yarattığı düşüncesiyle eleştiri toplasa da, Türk sigortacılığının gelişiminde Millî Reasürans’ın önemli katkıları olduğunu öne sürenler de az değildi.
Sigorta tekelinin işletilmesi hakkı 1929 yılında 1160 sayılı Kanunla İşbankası’nın kurucusu olduğu Milli Reesürans’a verildi. 1 milyon lira sermayeli Milli Reasürans, bütün sigorta branşlarından yüzde 50 üzerinden sigorta şirketleriyle kotpar esaslı anlaşmaya vardı.
Kanun Milli Reasürans’a bazı denetim hakları da veriyordu. Tarife kontrolü, hasarda ödenen tazminatın biçim ve miktarının kontrolü, şirketlerin defter ve belgelerinin incelenmesi, şirketlerin yılda en az bir kere denetlenmesi hakkı Milli’ye verildi. Ayrıca denetim raporları Mili Reasürans tarafından Bakanlığa gönderilecekti.
Sigorta Dünyası’nın 31 Aralık-30 Ocak 2001’de yayınlanan 491 sayılı nüshasındaki Celal Çelik’in haberine göre, Milli Reasürans’a verilecek tekelin kotpar esasıyla uygulanacağı kesin olarak anlaşıldıktan sonra, İstanbul’da çoğunluğu oluşturan İngiliz şirketlerinin neredeyse tamamı 1 yıl içinde Türkiye’yi terk etti. Bu şirketlerin etkisiyle Milli Reasürans’ın dış piyasalardan almaya zorunlu olduğu güvenceye Londra piyasasında ambargo kondu.
Dünyada ilk kez uygulandı
Milli Reasürans çalışma biçimiyle dünyada bütün sigorta dallarında zorunlu reasürans devir uygulaması başlatan ilk şirket oldu.
1954 yılında zorunlu sesyon yüzde 30’a, 1959’da yüzde 25’e indirildi. 1954 yılında tekel kapsamı dışında bırakılan hayat branşı 1959’da tekrar kapsama alındı.
Milli, 1960 yılında yurtdışı piyasalarından da iş kabul etmeye başladı. 1963 yılında sigorta şirketleriyle yapılan bir anlaşmayla Türk Reasürans Pool’u kuruldu. Ancak TL’nin sürekli değer kaybetmesi neticesinde, dövizle ödenen hasarın tahsil edilen primleri aşması üzerine 1985 yılında Pool kapsamında yurt dışından alınan işlere son verildi.
1981’de kotpardan eksedan yöntemine geçildi. Sigorta şirketleri rizikonun üzerlerinde tuttukları oranın dışında kalan bölümünün yüzde 35’ini tekele devretmekle yükümlü oldu. 1991 yılında hayat tamamen tekel kapsamı dışında kalırken, sigorta şirketlerinin kendi üzerlerinde tutabilecekleri saklama payı yüzde 75’e yükseltildi.
Tekel 72 yıllık tarihi boyunca 10 kez uzatıldı. Son uzatma 1992’nin ilk günü başladı ve 2001’in son günü tekel uygulaması tamamen kaldırıldı.
Cahit Nomer: Tekele artık gerek yok
Sigorta Dünyası’nın aynı sayısında bir röportajı yayınlanan dönemin Milli Reasürans Genel Müdürü Cahit Nomer, Hazine’ye tekelin yenilenmesinden yana olunmadığı görüşünün verildiğini söyleyerek, “Her şeyin bir sonu var. 72 senedir devam eden bir sistem bir 72 sene daha devam etmeyeceğine göre, etmesine de gerek olmadığına göre bir yerde son vermek lazım. Şirketlerle olan görüşmelerde ilişkilerimizde çok fazla değişiklik olmayacağı görüldü. Sistem devam etsin etmesin, Milli Reasürans’la olan iş ilişkilerini severek devam ettirme arzusunda olduklarını söylediler” dedi.
