TÜSED Türkiye Sigorta Eksperleri Derneği, sigorta eksperliği mesleği ile ilgili faydalı bilgiler paylaştı.
TÜSED Yönetim Kurulu, son yıllarda sıklıkla yaşanan doğal afetler ve pandemi gerçeği toplumda sigortalılık bilincini artırsa da, halen yeterli gelişimin kaydedilemediğine ve sigorta eksperleri hakkında vatandaşların yeterince bilgi sahibi olmadığına dikkat çekiyor. Eksperlik mesleğinin görev alanları ile ilgili bir çerçeve ortaya koyan TÜSED, bağımsızlık ve tarafsızlıklarının yasalar tarafından korunduğunu, bu anlamda kanunla tanımlanan ender meslek dallarından birisi olduğunun da altını çiziyor.
Sigorta eksperleri, sigorta şirketlerine bağlı mı çalışır?
Sigorta eksperleri, hiçbir kişiye ya da kuruma bağlı olarak çalışmaz. “Sigorta Eksperlik Mesleği” kanunla tanımlanmış ender mesleklerden biridir. 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu’nda Madde 2/M bendinde; “Sigorta Eksperi: Sigorta konusu risklerin gerçekleşmesi sonucunda ortaya çıkan kayıp ve hasarların miktarını, nedenlerini ve niteliklerini belirleyen ve mutabakatlı kıymet tespiti, ön ekspertiz ve hasar gözetimi gibi işleri mutat meslek olarak yapan tarafsız ve bağımsız kişi” şeklinde tanımlanmıştır. Kanunda da belirtildiği üzere, sigorta eksperleri tarafsız ve bağımsız olarak sigortalı ve sigorta şirketi arasında, adil bir yaklaşımla terazi görevini üstlenmektedir. Eksperler, taraflardan birisi ile arasında tarafsızlığını şüpheye düşürecek önemli nedenler veya taraflardan birisi ile kanunlarda tanımı çizilmiş derecelerde akrabalığı veya bir iş ortaklığı varsa, sigorta eksperliği görevini dahi kabul edemez. Bu hüküm, tüzel kişi sigorta eksperlerinin yanında çalıştırdıkları sigorta eksperleri için de geçerlidir. Bu hükme aykırı olarak düzenlenen raporlar geçersizdir.
İkinci el araç alım-satımı sırasında gerçekleştirilen ekspertiz işlemleri, sigorta eksperleri tarafından mı yapılır?
İkinci el araç alım satımı öncesinde oto ekspertiz firmaları tarafından yapılan ve son dönemde gündeme gelen oto ekspertiz raporları ile sigorta eksperlerinin herhangi bir bağlantısı yoktur, sigorta eksperliği mesleği ile sıkça karıştırılmaktadır. Oto ekspertiz firmaları, temelde oto check-up/kontrol hizmeti vermektedirler. İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik, 13 Şubat 2018 tarihinde Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından yayınlanarak yürürlüğe girmiş olup Yönetmelikte bahsedilen ekspertizler, ikinci el motorlu kara taşıtı ticareti, işletmesi adına yetki belgesi alan tacirler ile esnaf ve sanatkârlar tarafından yapılmaktadır. Bu işletmelerin yetkilendirmeleri Ticaret İl Müdürlüklerinin sorumluluğundadır.
Sigorta eksperleri ise; 5684 Sayılı Kanun kapsamında Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından verilen ruhsatname ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Levhasına kayıtlı olarak, araçlar üzerinde oluşan ve sigortaya konu hasar miktarlarının tespiti için hizmet vermektedir. Sonuç olarak söz konusu eksperlik meslekleri, isimleri aynı ifadeyi taşısa da birbirinden oldukça farklıdır, karıştırılmamalıdır.
Niçin sigorta eksperlerine ihtiyaç duyulmuştur?
Eksperlik mutat meslek olarak yapılabilmekte olup kanunla kurulmuş nadir mesleklerdendir. Osmanlı döneminde hukuki mevzuat ve denetimden yoksun, tamamen yabancılara özgü bir çalışma alanı olan sigortacılıkta, ilk yıllarda sigorta şirketleri adlarını duyurmak ve sigorta düşüncesinin yayılmasını sağlayarak portföylerini genişletmek amacıyla; vaatlerini yerine getirip, hasar ödemelerinde adil davranmışlardır. Ancak zaman geçtikçe, kapitülasyonların kendilerine sağladığı geniş olanakları kullanabilmeleri, bu şirketlere Türkiye’ de kolaylıkla çok para kazanabileceği izlenimini vermiştir. Bu durum, kısa zamanda çok fazla sigorta şirketinin piyasaya girmesine, haksız rekabete ve ekspertiz suistimallerine yol açmıştır.
Suistimallerin arttığı bu ortamda hasarın doğru ve adil tespit edilmesi ihtiyacı ortaya çıkmıştır. İhtiyaçlar nedeniyle uygulamada hasar muhamminliği (sigorta eksperliği) mesleği ortaya çıkmış ve hasar tespitleri eksperler tarafından yapılmaya başlanmıştır. 1927 tarihli ” Sigortacılığın ve Sigorta Şirketlerinin Teftiş ve Murakabesi Hakkındaki Kanun”da hasar muhamminlerine (eksperlere) Ticaret Vekaleti’nden hüviyet alma zorunluluğu getirilmiş, hüviyet almadan muhamminlik (eksperlik) yapanlara önce 50 liradan 250 liraya kadar para cezası, tekrarı halinde iki katı para cezası ve meslekten men cezası getirilmiştir (Madde 19). Bu kanunla sigorta eksperlik mesleği ilk kez tanımlanmış, kayıt altına alınmış ve belgesiz (ruhsatsız) kişilerin ekspertiz yapması da yasaklanmıştır. Kanunla birlikte sigorta sektöründe bir güven ortamı sağlanmış, sektör önemli gelişme ve büyüme kaydetmiştir. Günümüzde de mevzuatlarla ve sektör duyuruları ile sigorta eksperliğinin yetkisiz kişilerce yapılması yasaktır.
Hangi noktada sigorta eksperleri devreye girer?
Sigorta poliçesine konu risklerin gerçekleşmesi sonucunda (trafik kazası/çarpma/çarpışma vb, yangın, hırsızlık, araç çarpması, makine kırılması, elektriksel hasarlar, sel/su baskınları, fırtına, deprem, mesleki sorumluluk vb.) poliçe sahibi sigortalılar, sigorta şirketlerine hasar ihbarında bulunurlar. Akabinde hasar tutarının tespiti, hasarın sebebinin tespiti, hasar sebebinin poliçe teminatları kapsamında olup olmaması, sovtaj ve rücu durumlarının ele alınması gibi dosya sürecinin yönetilmesi Sigorta eksperi tarafından sağlanır. Eksper varsa zaruri evrakları talep eder ve üst paragraftaki içerikle raporunu hazırlayarak kendisini atayan tarafa gönderir.
Öte yandan tüketiciler, ülkemizde poliçe kapsamındaki haklarına ve yükümlülüklerine maalesef halen yeterince hakim değildir. Öncelikle poliçe metinleri uzun olduğundan sigortalılar tarafından okunmamaktadır. Poliçelerin tabi olduğu “Genel Şart” adlı mevzuat hükümleri de vatandaş tarafından bilinmemektedir. Eksper, mevzuat ve poliçeden doğan hakları ve yükümlülükleri hakkında, yaşanan olay bazında sigortalıların bilgi sahibi olmasını sağlar. Eksper tarafsız ve bağımsız olduğu için özellikle uygulamada sigorta şirketlerinin veya sigortalının aleyhine teminat yorumlamasının önünde koruyucu vazife görmektedir.
Ülkemizde kaç adet eksperlik branşı var? Hangi alanlarda görev alıyorlar?
TOBB Sigorta Eksperleri İcra Komitesine bağlı 7 ana branş mevcuttur. Sorumluluk, ilgili branş alanına göre dağıtılmıştır. Branşlar aşağıdaki gibidir:
- Kara araçları,
- Hava, deniz ve demiryolu araçları,
- Emtia ve kıymete ilişkin nakliyat,
- Yangın, doğal afet, kaza ve hırsızlık,
- Mühendislik,
- Kredi ve finans emniyeti suistimali, hukuksal koruma ve destek,
- Sağlık, hastalık ve ferdi kaza,
Ülkemizde kaç adet sigorta eksperi aktif olarak faaliyet göstermektedir?
5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu uyarınca TOBB Sigorta Eksperleri İcra Komitesi tarafından tutulan Aktif Levhada Kayıtlı olmayan gerçek kişi ve tüzel kişilikler Türkiye’de Sigorta Eksperleri faaliyetinde bulunamaz, hali hazırda tüm branşlarda 1255 gerçek kişi, 590 tüzel kişi aktif levha kaydına sahiptir.
Ayrıca bu rakamlara ilave olarak pasif liste olarak adlandırılan, mesleki yeterlilik belgesine sahip olmasına rağmen sigorta eksperliği yapmayan/yapamayan listede kayıtlı 567 meslektaşımız belgesi olmasına rağmen çoğunluğu ekonomik sebeplerle mesleğini icra etmemekte/edememektedir.
