Sabah yorgun uyanma, yaygın kas ağrısı, yorgunluktan mı yakınıyorsunuz? Bu yakınmalara yol açabilecek hastalıklardan biri yumuşak doku romatizması olarak da bilinen fibromiyaljidir.
Fibromiyalji, yaygın kas ve kemik ağrısı, yorgunluk, uyku bozuklukları, bellek ve ruhsal durum değişiklikleri ile kendini gösteren bir rahatsızlıktır. Fibromiyalji toplumun % 2-8’inde görülür. Kadınlar fibromiyaljiye erkeklere göre daha yatkındır.
Fibromiyalji bulguları nelerdir?
– Ağrı: vücudun her iki tarafında, tek tarafında veya üst ya da alt tarafında olabilen künt kas ve kemik ağrıları şeklinde kendini gösterir. Ağrılar en çok boyun ve sırt bölgesinde olmakla beraber, bel, kol, bacak ve göğüs ağrısı da nadir değildir. Hemen her zaman ağrı vardır ancak ağrının şiddeti değişebilir. Stres, kaygı, uykusuzluk, soğuk ve nemli hava koşulları gibi bazı durumlarda yakınmalar artar.
-Hassas noktalar: ağrı eşiği düşüktür, kaslara ve tendonlara dokunmakla ve hafif bastırmakla ağrı oluşturan noktalar vardır. Bu noktalar “hassas nokta” veya “tetik nokta” olarak adlandırılır, muayene sırasında bu 18 adet nokta değerlendirilir. Fibromiyaljili kişiler bazen eklemlerinin şişmiş olduğunu hissederler, ancak genellikle objektif olarak böyle bir şişlik yoktur.
-Yorgunluk; en önemli yakınmalardan biridir. Sabah yorgun uyanma, günlük normal aktiviteler sırasında aşırı yorgun hissetme gibi yakınmalar görülür.
-Uyku bozuklukları: genellikle yüzeysel ve dinlendirmeyen uyku söz konusudur. Uykuya dalma, gece sık uyanma ve sabah yorgun uyanma en sık yakınmalar arasındadır. Huzursuz bacak sendromu veya uyku apnesi gibi ek sorunlar da olabilir. Araştırmalar, bu kişilerin derin uyku dönemine ait bozuklukları göstermektedir.
Bunların dışında fibromiyaljide görülebilen diğer durumlar:
Konsantrasyon, odaklanma ve dikkat toplama sorunları, hafıza bozuklukları, sinirlilik, endişe hali, depresif duygu durumları, karında şişkinlik, ağrı, kabızlık veya ishal gibi barsak sorunları (irritabl barsak sendromu), sık idrar yapma,b aş ağrısı, çene eklemi ağrısı, soğuğa, sese ve ışığa aşırı duyarlılık, yüzde, el ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma gibi yakınmalar nadir değildir.
Tanı nasıl konur?
Tanı için özel bir kan tahlili veya radyolojik yöntem bulunmamaktadır. Benzer yakınmalara neden olan diğer hastalıklardan ayırmak için gerekli kan tahlilleri ve radyolojik incelemeler yapılır. Ancak kesin tanı muayene bulguları ve hastanın yakınmalarına dayanarak konmaktadır.
Fibromiyalji neden olur?
Kesin nedeni bilinmemekle beraber; genetik etmenler (ailede başka fertlerde de görülebilir), bazı enfeksiyonlardan sonra, fiziksel veya ruhsal travmalar sonrası, eklem hastalıkları ve iltihabi romatizmal hastalığı olanlarda da sık görülebilir.
Neden ağrı hissedilir?
Fibromiyalji hastaları ağrıya diğer insanlardan daha duyarlıdır, merkezi duyarlılık olarak adlandırılan ağrı algılama süreçlerindeki bir bozukluk söz konusudur. Ağrı duyusu oluşturan kimyasal ara geçirgen maddelerin (nörotransmitter) artması ve beyindeki ağrı reseptörlerinin bir çeşit hafıza oluşturmaları ve daha sonraki ağrı uyaranlarına daha hassas hale gelmeleri şeklinde özetlenebilir.
Nasıl tedavi edilir?
Fibromiyalji tedavisi yakınmaları azaltma ve fonksiyonları düzenlemeye yöneliktir, özellikle ağrıyı giderme ve uykuyu düzenleme hedef alınır.
Ağrı kesici ilaçlar, antidepresanlar, uyku düzenleyici ilaçlar kullanılır. Son zamanlarda epilepsi ilaçları olarak bilinen bazı grup ilaçlarla oldukça iyi sonuçlar alınmaktadır.
Ağrılı noktaların tedavisinde fizik tedavi, kuru iğneleme ve akupunktur yararlı olur. Masaj da önerilir.
Tedavide düzenli egzersiz çok önemlidir. Ağrı ve yorgunluk duygusu başlangıçta egzersiz yapmayı zorlaştırabilir, bu nedenle hafif tempoda başlayıp yavaş yavaş arttırmak gerekir. Çok yorucu olmayan, hafif-orta düzeyde düzenli aerobik egzersiz yapmak idealdir. Yüzme, bisiklete binme, yürüyüş, tai-chi, pilates ve özellikle yoga önerilen egzersizler arasındadır. Egzersiz tedavisinde amaç esnekliği arttırmak, zayıf kasları kuvvetlendirmektir. Mutlaka germe egzersizleri yapılmalı, düzgün bir postür sağlamaya çalışılmalıdır. Egzersiz ve spor endorfin salgısını arttırarak ağrının, stresin ve depresif duygu durumunun azalmasını sağlar, yaşam kalitesini arttırır.
Dinlenme ve gevşeme çok önemlidir, gün içinde mutlaka zaman ayrılmalıdır. Nefes alma egzersizleri ve meditasyon stresi azaltarak yakınmaların hafiflemesini sağlar.
Duygu durumun düzenlenmesinde bilişsel (kognitif) davranışçı tedavi ile iyi sonuçlar alınmaktadır.
Uykunun mutlaka düzenlenmesi gerekir. Düzenli uyku alışkanlığı edinilmeli, örneğin her akşam aynı saatte yatağa girilmelidir.
Kafein ve nikotinden uzak durulmalıdır. Sağlıklı beslenme hemen her hastalıkta olduğu gibi fibromiyalji için de önemlidir.
Sonuç olarak fibromiyalji tedavi ve yaşam tarzı düzenlemeleri ile kontrol altına alınabilen bir rahatsızlıktır. Dinlenmek, günlük yapılacak işleri daha planlı ve yoğunlaştırmadan yapmak, stresi azaltmak, gevşemeye çalışmak ve beslenmeyi düzenlemek, yakınmaları azaltarak yaşam kalitesini arttıracaktır. Uzun süreli yaygın ağrı, yorgunluk, uykusuzluk yakınmaları varsa konu ile ilgili bir hekimin çizeceği tedavi ve önerilerle bu rahatsızlıkla kolaylıkla başa çıkılabilir.
Dr Hilal Yıldız
Fizik tedavi ve rehabilitasyon uzman hekimi
